
სტატიის ავტორი: ნუცა პიტიურიშვილი
ქუჩის მხატვრობას, როგორც საჯარო გამოხატვის ფორმას, დიდი და მრავალფეროვანი ისტორია აქვს, თუმცა მისი თანამედროვე კონცეფცია მე-20 საუკუნის ბოლოს ამერიკის შეერთებულ შტატებში გაჩნდა. მან საქართველოში, განსაკუთრებით თბილისში, პოპულარობა 2000-იან წლებში მოიპოვა, როცა ხელოვანები თავის გამოხატვის მიზნით სხვადასხვა საშუალებით ხატავდნენ საზოგადოებრივი დაწესებულებების კედლებსა და სივრცეებზე. ნამუშევრები უმეტესად სოციალურ, კულტურულ და პოლიტიკურ საკითხებს ასახავდა.
დღესდღეობით ბევრ ქვეყანაში ფერადი ნახატებით შემკულ მრავალ კედელსა თუ შენობას შეხვდებით. ამ ნამუშევრების შექმნასა და ქუჩის მხატვრობის განვითარებაში დიდი წვლილი შეიტანა არაერთმა ღონისძიებამ, მათ შორის, „თბილისი მურალ ფესტივალმა“ („Tbilisi Mural Fest“), რომელიც დაარსდა 2019 წელს. ფესტივალი ყოველწლიურად აერთიანებს ადგილობრივ და საერთაშორისო ხელოვანებს, რათა შექმნან ფართომასშტაბიანი ნამუშევრები მთელ ქალაქში. ღონისძიება იზიდავს მრავალფეროვან აუდიტორიას: ხელოვნების მოყვარულებს, ტურისტებს, ადგილობრივ მაცხოვრებლებს.
მიუხედავად ქუჩის მხატვრობის (იმავე „სტრიტ არტის“) პოპულარობისა, ის დღემდე სადავო საკითხია. ზოგი მას ხელოვნებად და უფერული ქალაქის გალამაზების საშუალებად მიიჩნევს, ზოგისთვის კი ის უბრალოდ ვანდალიზმია.
ისმის კითხვა: არის თუ არა ქუჩის მხატვრობა კანონიერი?
ქუჩის მხატვრობის კანონიერება შეიძლება განსხვავდებოდეს ისეთი ფაქტორების მიხედვით, როგორებიცაა: მოხატული სივრცეების მდებარეობა, ქონების საკუთრება და ნამუშევრის შინაარსი. როგორ წესი, საჯარო ან კერძო საკუთრებაში ნებართვის გარეშე შექმნილი „სტრიტ არტი“ არაკანონიერია, თუმცა არსებობს „ლეგალური კედლები“, გამოყოფილი სივრცეები, სადაც მხატვრებს უფლება აქვთ, შექმნან „სტრიტ არტი“ იურიდიული საფრთხის გარეშე. ეს სივრცეები უზრუნველყოფილია ქონების მფლობელის, ადგილობრივი ხელისუფლების ან საზოგადოებრივი ორგანიზაციის მიერ. ე.წ. „ლეგალური კედლები“ მხატვრებს საშუალებას აძლევს, წარმოაჩინონ თავიანთი უნარები, ხშირად მითითებებით ან შეთანხმების საფუძველზე, რათა ნამუშევრები შეესაბამებოდეს საზოგადოების დაკვეთას. ამგვარი შეზღუდვები უმეტესად პროტესტს იწვევს მხატვრებში და ისინი მალულად ხატავენ „არალეგალურ“ კედლებზე.
ხელოვნება თუ ვანდალიზმი?
ქუჩის მხატვრობა, როგორც შემოქმედის ემოციისა და ფიქრების გამოხატვის საშუალება, ხელოვნებად უნდა მივიჩნიოთ და არა – ვანდალიზმად. რა თქმა უნდა, ეს არ ეხება კედლებზე გამოსახულ უმნიშვნელო წარწერებსა და უწმაწურ სიტყვებს, რომლებსაც ბევრგან შეხვდებით. მათ გარდა, მრავალი ფასეული ნახატი არსებობს, მაგალითად, პერსონაჟის პორტრეტი, პოლიტიკური ხასიათის მატარებელი ნამუშევარი, სოციალური საკითხების ამსახველი სურათი და ა.შ. ფაქტია, ეს თვითგამოხატვის თავისუფალი, თამამი გზაა, რომელიც ყველასთვის ხელმისაწვდომია. „ქუჩის ხელოვნება არ არის მათთვის, ვინც ეძებს ხელოვნებას. ეს ხალხი გალერეაში დადის. ქუჩის ხელოვნება ყველასთვისაა. ეს შეიძლება იყოს მათხოვარი ან სტუდენტი, ისინი საკუთარ თავს ხედავენ და ამას მნიშვნელობა აქვს“, – ამბობს ქუჩის მხატვარი გიორგი გაგოშიძე, იგივე „Gagosh“.