ჩვენი პორტრეტები
ავტორი: გვანცა ფხალაძე
წვიმდა, მთელი ქალაქი სახლებში შეყუჟულიყო. წვეთები ხმაურით ეცემოდა გზას, გზას, რომელზეც პირველად დადგა ფეხი სერ ნიკოლას ჯეიმსმა.
მაშინ მას არავინ იცნობდა, არ იცოდნენ მისი პროფესია, წარმომავლობა ან ლონდონში ჩამოსვლის მიზანი. ნიკოლასმა ქალაქის განაპირას მდებარე დიდი, მცენარეებით დაფარული სახლი იყიდა, უზარმაზარი ფანჯრებით. სახლიც ისეთივე იდუმალი იყო, როგორიც პატრონი. მის ჩამოსვლამდე აქ ქალაქელებს არავინ ენახათ .
ნიკოლასზე ბევრს საუბრობდნენ, ამბობდნენ, რომ იყო მკვლელი, თაღლითი, თვით ხორცშესხმული ეშმაკი. არადა ბოროტებისგან ძალიან შორს გახლდათ. მისი ეშინოდათ, აინტერესებდათ ყველაფერი და საზოგადოებაში გამოჩენისთანავე ყველას მზერა მასზე იყო მიპყრობილი. ნიკოლასს ყველა იშვიათად ნახულობდა, ხალხმრავალ წვეულებებსა და მიღებებს თავს არიდებდა, ამით კი უფრო ამძაფრებდა ეჭვებს. გამონაკლისი მხოლოდ ერთხელ დაუშვა, როცა ლინდას, მერის ქალიშვილის დაბადების დღეზე მოვიდა. ნიკოლასი ოცდაათ წელს გადაცილებული იყო, მაგრამ უფრო ახალგაზრდულად გამოიყურებოდა. მისი ნამდვილი სახელი ვერ გავიგე, ვერც წარმომავლობა, სამაგიეროდ, შევიტყვე, რომ ფსიქოლოგი და ფილოსოფოსი იყო, ასევე ენათმეცნიერი. ნიკოლასს ბევრი არ უსაუბრია, სხვებს უსმენდა. შევამჩნიე, რომ საათი მარჯვენა ხელზე ეკეთა.
მეორე დღეს, საუზმობისას, დედამ შემთხვევით მითხრა, რომ დღეიდან ჯეიმსი მასწავლიდა ფილოსოფიას ქალაქის მთავარ გამოცდებამდე. ნიკოლასი მასწავლებელი არ იყო, თუმცა მაინც მოახერხა დედამ მისი დაყოლიება და ეს ფაქტი საერთოდ არ მაკვირვებდა.
ქალაქის მთავარი გამოცდები უმნიშვნელოვანესი მოვლენა იყო. წარჩინებული ოჯახის შვილები აბარებდნენ მას და შემდეგ ოჯახის მთავარ საქმიანობას ეუფლებოდნენ. მე ბიზნესი მხვდა წილად.
შუადღისას უკვე ნიკოლასის სახლის კართან ვიდექი და ველოდებოდი, როდის გამიღებდა. სახლში წასვლა რომ გადავწყვიტე, სწორედ მაშინ გამოჩნდა კარის ზღურბლზე. ხელი გავუწოდე, ცოტა ხანს იყოყმანა და შემდეგ ჩამომართვა.
- ნინა?
- დიახ. სასიამოვნოა.
- შემოდი,- მომეჩვენა, რომ ამრეზით შემომხედა.
სახლი ძველი იყო. თაროები წიგნებით იყო გავსებული. კედელზე კი ერთადერთი ნახატი – პორტრეტი ეკიდა.
დიდ სავარძელზე დავჯექი და წიგნები პატარა მაგიდაზე დავალაგე.
- სერ, ეს…
- ჩაის დალევ? – გამაწყვეტინა.
- ა, არა, მადლობა.
- მეგონა, ბრიტანელებს გიყვარდათ ჩაი.
- ყოველთვის არა.
- კარგი, შენი ნებაა.
- ეს წლევანდელი ფილოსოფიის განრიგია. – ფურცელი გავუწოდე. გამომართვა და თვალი შეავლო.
- დედათქვენი უცნაური ქალია.
- უკაცრავად?
- იმდენ ხანს მეხვეწა, სანამ არ დამიყოლია.
- ხო, ასეთია.
- ბიზნესი?
- დიახ.
- და ფილოსოფია რაში გჭირდება?
- მშობლებს უნდათ ყველაფერში უმაღლესი ქულები ავიღო, ნუ ლინდაზე მეტი მაინც.
გაიცინა. ფურცელი გამომიწოდა.
- სისულელეა
- რა არის სისულელე?
- ეგ გეგმა
- მხოლოდ ამ ქალაქში გამოცემული, ამ წლის წიგნებია.
- პრობლემას ვერ ვხედავ.
- ძალიან ცუდი, ცდილობენ გემოვნება დაგიქვეითონ და მარიონეტებად გაქციონ.
- ცდებით.
- არ ვიცი, შეიძლება მაგრამ ერთი რამ ნათელია ყველა წიგნი ნაგავია და ხელს არ მოვკიდებ.
- მაშინ გამოცდებს ვერ ჩავაბარებ.
- მოდი რაღაცას გეტყვი, მაგ წიგნებით გამოცდისთვის მოემზადე, მე კი ნამდვილ ფილოსოფიას გასწავლი.
აღარაფერი მითქვამს, თვალი შევავლე მას და მაგიდაზე მდგომ ჭიქას.
- მაშინ დავიწყოთ.- სკამის ზურგზე გადაწვა და თვალები ჭერს მიაბჯინა
- რატომ ბიზნესი?
- მეგონა გაკვეთილს ვიწყებდით.
- სწორედ მაგას ვაკეთებთ.
დაბნეული ვიყავი. მაგრამ არაფერი მითქვამს და გადავწყვიტე, უბრალოდ მის კითხვებზე მეპასუხა, ამას უნდა გაემარტივებინა მასთან ურთიერთობა.
- ნათელია, ეს ჩემი ოჯახის წევრების პროფესიაა და ჩემიც ეს გახდება.
- ანუ გაინტერესებს.
- რა თქმა უნდა.
- სხვა?, სხვა რა გაინტერესებს.
- არ ვიცი.
- არავის ვეტყვი, მე შენი სოციუმი არ ვარ.
ადრე, არავისთვის არაფერი მითქვამს ჩემს ინტერესებზე, ვიცოდი მაინც არ ჰქონდა მნიშვნელობა. შენ გაქვს ერთი პროფესია, დანარჩენი კი მნიშვნელოვანი არ არის.
ნიკოლასი მელოდებოდა. ვფიქრობდი, მაგრამ პასუხი ზუსტად ვიცოდი.
- ხატვა.
- საინტერესოა.
- არც ისე.
- არ გიფიქრია მხატვარი გამოსულიყავი?
უნებურად გამეცინა.
- სასაცილოდ მოგეჩვენა?
- უბრალოდ, ხატვა ის არ არის რაც დამჭირდება.
- რატომ, მხატვრებს კარგი შემოსავალი აქვთ.
- საქმე ამაში არ არის. არ გესმთ.
- კარგად მესმის, ამას შენგან არ მოელიან, ხელოვანებს აბუჩად იგდებენ.
- ალბათ.
- მეც ასე მიყურებენ, ჰგონიათ, რომ ნამდვილი სამსახური არ მაქვს, რადგან სისტემას არ ვემთხვევი.
- ასე არ არის.
- ზუსტად ასეა.
- რთულია ასე თქმა.
- ნინა, შეიცვალა.
- მსოფლიო შეიცვალა?
- არა, მსოფლიო არ იცვლება, არც ჩვენ ვიცვლებით. უბრალოდ მდგომარეობა და ჩვენი ქმედებები იცვლება.
- რა იგულისხმეთ, როცა თქვით, რომ სისტემას არ ემთხევით.
- ის, რომ დროს არ მივყვები.
- ეს კარგია?
- ჩემთვის კი, მე მათ დროს არ მივყვები.
- დრო ერთია.
- დრო აბსტრაქტია და არავინ იცის რამდენია.
- სისულელეა.
- სისულელე ისაა, რასაც აკეთებთ, განსხვავებულ აზრს დევნით, პროფესიას სხვები გირჩევენ. ე.წ მაღალი საზოგადოება, ნაჭუჭში ექცევა და სხვებსაც თავის მარწუხებში აქცევს.
- არა მგონია ეს გამოცდაზე შემხვდეს.
- ისევ იმავეს იმეორებ.
- სერ, ჩვენ ფილოსოფიაზე არ გადავსულვართ.
- ეს არის ფილოსოფია, ფილოსოფია ისაა, რასაც შექმნი. შეიძლება დრო გადის და ყველაფერი იცვლება, მაგრამ პრობლემები იგივე რჩება. დაიმახსოვრე, ყველაფერი შეიძლება შეცვალოთ, თუმცა მარადიული მსჯელობები მუდამ აქ იქნება.
- მე…
- დრო ამოიწურა. ხვალ გნახავთ.
აღარ შევწინააღმდეგებივარ, დავემშვიდობე და გამოვედი. გზაში მომხდარზე ვფიქრობდი. ჯერ არავინ მინახავს ასე მძაფრად დაეხატოს სურათი. განცვიფრებული ვიყავი. მისმა სიტყვებმა ჩემი ძალიან ბევრი გეგმა შეცვალა ან ვფიქრობდი, რომ შეცვალა.
სახლში მისვლისთანავე დაწვრილებით გამომკითხეს ყველაფერი ნიკოლასზე. ვამჯობინე, არაფერი მეთქვა. მეორე დღეს ისევ წვიმდა, ნისლი ქალაქს დარდივით მოჰხვეოდა, უფრო და უფრო დიდდებოდა და შავდებოდა. ამინდისთვის ყურადღება არ მიმიქევია, პირდაპირ ნიკოლასის სახლისკენ ავიღე გეზი.
ამჯერად ჩაიზე უარი არ მითქვამს. საუბარი მე დავიწყე.
- ეს პორტრეტი ვისია?
- ჩემი.
- თქვენ დახატეთ?
- გაგიკვირდა?
- ცოტათი და ვინ არის გამოსახული?
- მე . . .
- საერთოდ არ გგავთ, ადამიანსაც არ ჰგავს.
- ძალიან მგავს. – ფეხზე წამოდგა და ნახატი კედლიდან ჩამოხსნა.
გამომიწოდა, მეც სიფრთხილით ჩამოვართვი.
- რას ხედავ? – მკითხა
- უცნაურ არსებას და ფერებს.- დაეჭვებულმა ვუპასუხე.
- ხო, ეგ მე ვარ. ეს ის ნიკოლასია,რომელსაც რეალური გარეგნობის მიღმა ვხედავ, ეს ის ნიკოლასია, რომელსაც ვიცნობ.
- ესე იგი, ეს თქვენი შინაგანი მეა.
- დაახლოებით.
სიჩუმე ჩამოვარდა , ოღონდ უხერხული არა. ნიკოლასს მუდამ ჩაფიქრებული და დანისლული თვალები წიგნების თაროსთვის გაესწორებინა. მე ნახატს ვაკვირდებოდი. დუმილი მან დაარღვია.
- გაკვეთილად ჩათვალე და დაიმახსოვრე, რომ ყველა ადამიანს ორი სახე აქვს, ის, რომელსაც ყველა ხედავს და ის, რომელსაც საგულდაგულოდ მალავს. ბევრ ადამიანს აქვს პირველი სახის პორტრეტი, მაგრამ მეორე ძალიან ცოტას. – ცალყბად გაიღიმა. – შინაგანი მეს პორტრეტი რომ შექმნა, შენი თავი და სამყარო უნდა შეიცნო, მასთან ჰარმონიაში უნდა შეხვიდე. ამ უნარს გართმევთ თქვენი ცხოვრების წესი.
- ჩემი?
- არა მარტო.
- მაშინ როგორ უნდა მოვიქცეთ?- გავბრაზდი, მაგრამ არა მასზე, არამედ ჩემს თავზე.
- ყველა ადამიანს უნდა ჰქონდეს საშუალება, იპოვოს საკუთარი თავი, თუ შეცდომას დაუშვებს, ესეც მისაღებია. უბრალოდ დაგეგმვა უფრო მარტივია, მით უმეტეს სხვისი ცხოვრების. – ვისკი მოსვა და თავი ჩაქინდრა.
- თქვენზე რას მეტყვით?
- არაფერს, აქ ჩემზე სასაუბროდ არ ვართ.
- ინგლისელი ხართ?- მაინც ვკითხე.
- არა.
- ჯეიმსი თქვენი ნამდვილი გვარია?
- არა, კიდევ გაქვს კითხვები?.
- ალბათ, აღარ.
- მაშინ მოვრჩით.
- დავალებას მაძლევთ?
- პორტრეტი ნინა, შენი პორტრეტი დახატე.
- თქვენნაირი?
- არა, შენებური, თან ხომ გიყვარს ხატვა.
თავი დავუქნიე, დავემშვიდობე და სახლში წამოვედი.
მომდევნო ერთი კვირა ვხატავდი. დავასრულე და ნიკოლასის სახლისკენ გავწიე. მისი აზრი მაინტერესებდა. მივედი, კარზე წარწერა დამხვდა -,, იყიდება,, გულში რაღაც ჩამწყდა. ვის უნდა შეეფასებინა ახლა პორტრეტი?, ვის უნდა ეთქვა ყველასთვის ნათელი, მაგრამ დამალული სიმართლე? ვერ მივხვდი, ასე რატომ წავიდა, ან სად წავიდა. წამოსვლას, რომ ვაპირებდი მებაღე მომიახლოვდა.
- მის ნინა?
- დიახ.
- ეს ნიკოლასმა დაგიტოვათ.- წერილი გამომიწოდა.
- მადლობა. – თავი დამიქნია, ოდნავ გამიღიმა და წავიდა.
წერილი სწრაფად გავხსენი და წავიკითხე.
მის ნინა,
მომიტევეთ, თუ გეწყინათ ჩემი უცაბედი წასვლა. დამერწმუნეთ, მინდოდა თქვენი ნახატის ნახვა. კარგად შეინახეთ, როცა დახედავთ, გაგახსენდებათ, რომ ჩვენს პორტრეტებს ჩვენვე ვქმით. აკეთეთ ის, რაც გიყვართ და თუ არ გაგიმართლათ, ამაში სხვას ნუ დაადანაშაულებთ.
ბოლო გაკვეთილი ჩემგან, შესაცოდია ის ადამიანი, რომელსაც საკუთარი პორტრეტის წარმოდგენა არ შეუძლია. კიდევ ერთხელ გიხდით ბოდიშს, რომ ვერ დაგემშვიდობეთ.
სერ ნიკოლას ჯეიმსი.
წერილი დავკეცე და ნახატს დავაკვირდი. მებაღეს ვთხოვე ცოტა ხნით შევეშვი სახლში, რომ ჩემი წიგნი ამეღო, რეალურად კი ნახატის დატოვება მინდოდა. პორტრეტი კედელზე მივაყუდე და უკანასკნელად მიმოვიხედე.
შემდეგში როგორც დიდგვაროვანს, ბევრი პორტრეტი მქონდა , მაგრამ მხოლოდ ერთი იყო ჩემი, ის, რომელიც სერ ნიკოლასის სახლში დავტოვე.
რედაქტორმა კითხვა დაასრულა და სათვალე მოიხსნა. თვალებში ცრემლები ჩასდგომოდა.
- შეიძლება გკითხოთ, ამ ქალბატონს საიდან იცნობთ?
- ნიკოლასის სახლში გადმოვედი ცოტა ხნის წინ, თვითონ მესტუმრა და ეს ნაწერი გადმომცა.
- თვითონ რატომ არ მოვიდა.
- ძალიან მოხუცია და ავადაა .
- თუ იცით, მხატვარია?
- არა, უარი თქვა ამაზე, მგონი ძალიან ნანობს.
- ხშირად გსტუმრობთ?
- დიახ.
- თუ იცით ნიკოლასი ნამდვილია?
- შესაძლოა, მისი პორტრეტი ისევ ჩემს სახლშია.
- გასაგებია.
- რას იტყვით? გამოაქვეყნებთ?
- ვეცდები.
რედაქტორი წამოდგა და ხელი გამომიწოდა. დავემშვიდობე და წამოვედი. იმ საღამოს ნინას ვესტუმრე, მინდოდა მისი მოთხრობის ამბავი მეთქვა და პორტრეტი დამეტოვებინა. დავაკაკუნე, მისმა შვილმა გამიღო და მითხრა, რომ ნინა დილით გარდაიცვალა. მივუსამძიმრე და წამოვედი, პორტრეტი არ დამიტოვებია, თან წამოვიღე და ნიკოლასის ნახატის გვერდით ჩამოვკიდე. ალბათ ოდესმე მეც ვცდი დავხატო ჩემი პორტრეტი და ამ კედელზე მათ გვერდით ჩამოვკიდო.
