ცნობილი ფსიქოლოგები

სტატიის ავტორი: ანა ყაჯრიშვილი

როდესაც ფსიქოლოგებზე და ფსიქოლოგიაზე ვსაუბრობთ, პირველი  ადამიანი, რომელიც აუცილებელია, რომ ვახსენოოთ, არის ზიგმუნდ ფროიდი. მან დიდი წვლილი შეიტანა ფსიქოლოგიის განვითარებაში და შეიმუშავა ინოვაციური თეორიები ადამიანის გონებისა და მუშაობის შესახებ. ის ცნობილია სწორედ ამ ფსიქოანალიზის ტექნიკის გამოგონებით.

მარტივად რომ ვთქვათ, მისი თეორია ვარაუდობს, რომ ადამიანის ქცევაზე გავლენას ახდენს არაცნობიერი მოგონებები, აზრები და მოთხოვნილებები. ამავე თეორიის მიხედვით ფსიქიკა მოიცავს სამ მთავარ ასპექტს. ესენია: სუპერეგო, ეგო და იდი. იდი მთლიანად არაცნობიერია, ხოლო ეგო მოქმედებს ცნობიერ  გონებაზე. ფროიდის ერთ-ერთი უდიდესი წვლილი ფსიქოლოგიაში იყო მეტყველების თერაპია, რომლის მიხედვით პრობლემებზე საუბარი მათ შემსუბუქებას უწყობს ხელს.

ფროიდის თეორიის მიხედვით, არსებობს რამდენიმე განსხვავებული ფაქტორი, რომლებიც გავლენას ახდენს პიროვნებაზე. მათ შორისაა კათექსისი და ანტიკათექსისი, სიცოცხლისა და სიკვდილის ინსტინქტებთან ერთად. კათექსია აღწერილი იყო, როგორც გონებრივი ენერგიის ინვესტიცია ადამიანში, იდეაში ან ობიექტში. ანტიკათექსია გულისხმობს ეგოს ბლოკირებას იდ-ის სოციალურად მიუღებელ მოთხოვნილებებზე. ლტოლვებისა და სურვილების დათრგუნვა ანტიკათექსის ერთ-ერთი გავრცელებული ფორმაა, მაგრამ ეს გულისხმობს ენერგიის მნიშვნელოვან ინვესტიციას.

ვილჰელმ ვუნდტი

ვილჰელმ მაქსიმილიან ვუნდტი ცნობილია, როგორც  ,,ექსპერიმენტული ფსიქოლოგიის მამა’’ და პირველი ფსიქოლოგიის ლაბორატორიის დამფუძნებელი. მისი ნაწერები, რომლებიც საერთო ჯამში 53 000 გვერდს შეადგენდა,მოიცავს სტატიებს ცხოველებსა და ადამიანებიზე.  ფსიქოლოგიაზე,  შხამებზე, ხედვაზე, სპირიტუალიზმზე, ჰიპნოტიზმზე, ისტორიასა და პოლიტიკაზე.

ფილოსოფოსებისთვის ვუნდტის შესწავლა მნიშვნელოვანია ორი მიზეზის გამო. პირველი – ის არგუმენტები, რომლებიც მან საუკუნეზე მეტი ხნის წინ წამოაყენა ცნობიერების არარედუქციონისტური ანგარიშის ლეგიტიმურობისთვის, თანამედროვე ფსიქოლოგიასა და გონების ფილოსოფიას ერთნაირად სთავაზობს როგორც გამოწვევებს, ასევე რესურსებს. მეორე – მან არა მხოლოდ ძლიერი გავლენა მოახდინა (თუმცა უმეტესად მოგერიებით) პრაგმატიზმის, ფენომენოლოგიისა და ნეოკანტიანიზმის ფუძემდებლებზე, არამედ ვუნდტმა და მისმა პიონერმა სტუდენტებმა შეიმუშავეს ემპირიული მეთოდოლოგიები, რომლებმაც მიანიჭეს ფსიქოლოგიას ფილოსოფიისგან განსხვავებული დისციპლინური იდენტობა. ეს არის მისი აზროვნების  გერმანული, ფილოსოფიური ასპექტები.

ვუნდტმა განაცალკევა ფსიქოლოგია ფილოსოფიისგან გონების მუშაობის უფრო სტრუქტურირებული გზით გაანალიზებით, აქცენტი კეთდებოდა ობიექტურ გაზომვასა და კონტროლზე.

ვუნდტის მიზანი იყო აზრებისა და შეგრძნებების ჩაწერა და მათი შემადგენელი ელემენტების გაანალიზება ისევე, როგორც ქიმიკოსი აანალიზებს ქიმიურ ნაერთებს, რათა მიეღო ფუძემდებლური სტრუქტურა. ვუნდტის მიერ დაარსებული ფსიქოლოგიის სკოლა ცნობილია როგორც ვოლუნტარიზმი, გონების ორგანიზების პროცესი.

მერი უაიტონ კელკინსი

მერი უაიტონ კალკინსი იყო ამერიკელი ფსიქოლოგი და ამერიკის ფსიქოლოგთა ასოციაციის პირველი ქალი პრეზიდენტი. სანამ მან აღასრულა ჰარვარდის ფსიქოლოგიის დოქტორის წოდების მოთხოვნები, უნივერსიტეტმა უარი თქვა მისთვის ხარისხის მინიჭებაზე, რადგან ის ქალი იყო. ამის მიუხედავად, იგი გახდა გავლენიანი ფიგურა ადრეული ფსიქოლოგიის განვითარებაში და ასწავლიდა ბევრ სტუდენტს უელსლის კოლეჯში.

მან დააარსა ქვეყანაში ერთ-ერთი პირველი ფსიქოლოგიური ლაბორატორია უელსლის კოლეჯში, ასევე გამოაქვეყნა ოთხი წიგნი და ასზე მეტი ნაშრომი ფსიქოლოგიასა და ფილოსოფიაში. მას ასევე იხსენიებენ ფსიქოლოგიის დედად.

მერი უაიტონს ეკუთვნის ერთი გამოთქმა, რომელიც, მართლაც, რომ დასაფიქრებელია: „მთელი ცხოვრების განმავლობაში ყოველი წაკითხული წიგნით, ყოველი დაკვირვებით, ვადასტურებ, რომ ფსიქოლოგია უნდა ჩაითვალოს მეცნიერებად საკუთარი თავის,  პიროვნების შესახებ, რომელიც დაკავშირებულია საკუთარ ფიზიკურ და სოციალურ გარემოსთან’’ – როგორ შეგვიძლია ამის გაგება? მეცნიერება ჩვენი თავის შესახებაც კი,რომელიც გარემოს უკავშირდება, შეგვიძლია ფსიქოლოგიად ჩავთვალოთ. ამას რომ ჩავუღრმავდეთ, შეიძლება სხვადასხვა აზრები გაგვიჩნდეს, თუ რაზე მიანიშნებდა მერი ამ ნაწილში, თუმცა მის ამ ნაწერზე არ არის საკმარისი ყურადღება გამახვილებული.

ალბერტ ბანდურა

შეგიძლიათ იფიქროთ იმაზე, ვისი მიბაძვის სურვილი გაქვთ? მაგალითად, საკუთარ დედაზე,  მასწავლებელზე , საუკეთესო მეგობარზე,  იქნებ ცნობილ ადამიანზეც კი? ახლა შეგიძლიათ იფიქროთ რაიმეზე, რასაც აკეთებთ, რაც მათ მიბაძავს? თუ საკმარისად დიდხანს იფიქრებთ, დიდი ალბათობით, რამე იპოვით. ალბერტ ბანდურა ამას ხსნიდა თავისი სოციალური  სწავლის  თეორიის გამოყენებით და გვთავაზობდა, რომ ეს ქცევები ვისწავლოთ დაკვირვებისა და მიბაძვის გზით. მოდით, უფრო მეტი გავიგოთ ალბერტ ბანდურასა და მისი თეორიების შესახებ.

ალბერტ ბანდურა იყო გავლენიანი კანადელ-ამერიკელი ფსიქოლოგი, რომელიც ცნობილია თავისი სოციალური სწავლის თეორიით, ბობოს თოჯინების ექსპერიმენტით, დაკვირვებით სწავლით და თვითეფექტურობით. თავისი ხანგრძლივი კარიერის განმავლობაში მან წარუშლელი კვალი დატოვა ფსიქოლოგიის სფეროში და გავლენა მოახდინა ისეთ სფეროებზე, როგორიცაა განათლება და ფსიქოთერაპია.

ეს ექსპერიმენტები მოიცავდა ბავშვებს, რომლებიც აკვირდებოდნენ უფროსებს, რომლებიც აგრესიულად ექცეოდნენ სათამაშო ბობოს თოჯინას. როდესაც ბავშვებმა მოგვიანებით ითამაშეს იმავე თოჯინასთან, მათ მიბაძეს უფროსებს ძალადობრივ ქმედებებში.

ეს თეორია მნიშვნელოვანი იყო, რადგან მან გარდამტეხი როლი ითამაშა ფსიქოლოგიაში დასჯისა და ჯილდოს მეშვეობით სწავლის ბიჰევიორისტული თეორიებიდან,  გარემოსა და სოციალური კონტექსტის მნიშვნელობის აღიარების თეორიამდე. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ბანდურას თეორიებმა გაითვალისწინეს, რომ ადამიანები სოციალური არსებები არიან და ჩვენი ურთიერთობები და ჩვენ გარშემო მყოფი ადამიანები მნიშვნელოვან ფუნქციას ასრულებენ  ჩვენი სწავლისა და ქცევის პროცესში.

ინფორმაციის წყაროებია:

ფროიდი:

https://www.britannica.com/biography/Sigmund-Freud

https://www.verywellmind.com/freudian-theory-2795845

ვილჰელმი:

https://plato.stanford.edu/entries/wilhelm-wundt/

მერი:

https://www.verywellmind.com/mary-whiton-calkins-biography-2795541

https://www.apa.org/about/governance/president/bio-mary-whiton-calkins

https://m1psychology.com/albert-bandura-contributions-to-psychology/

ფოტოები:

          1)https://schoolworkhelper.net/wilhelm-wundt-biography-and-contributions/

          2) https://en.wikipedia.org/wiki/Mary_Whiton_Calkins