
სტატიის ავტორი: ნია მალაზონია
თავის წიგნ „სახელმწიფოში“, პლატონი წარმოგვიდგენს გამოქვაბულის ალეგორიას, როგორც ადამიანის მდგომარეობის მეტაფორას. ის იკვლევს ურთიერთობას რეალობასა და აღქმას შორის. მითი, რომელიც სოკრატესა და გლაუკონს შორის დიალოგის ფარგლებში ვითარდება, ასახავს პატიმრებს, რომლებიც მთელი ცხოვრების განმავლობაში იყვნენ მიჯაჭვულნი ბნელ გამოქვაბულში და მხოლოდ ჩრდილებს ხედავენ, რომლებიც კედელზე იყო გამოსახული მათ უკან არსებული საგნებით. ამ პატიმრებს მიაჩნიათ, რომ ჩრდილები ერთადერთი რეალობაა, რადგან ისინი არასდროს შეხვედრიან ჭეშმარიტ ობიექტებს, იმ ობიექტებს, რომლებიც ამ ჩრდილებს ქმნიან. ერთი პატიმარი თავისუფლდება და ამოდის ზედაპირზე, აღმოაჩენს რეალურ სამყაროს გამოქვაბულის მიღმა – გამოცდილება, რომელიც ცვლის მის აღქმას იმის შესახებ, თუ რა არის ჭეშმარიტება.
ეს ალეგორია ასახავს პლატონის ფილოსოფიურ ხედვას. პატიმრების რეალობის აღქმა შემოიფარგლება ჩრდილებითა და ილუზიებით – ეს ზედაპირული ჭეშმარიტების ანალოგიურია, რომელსაც ადამიანები ჩვეულებრივ იღებენ ყოველდღიურობაში. გათავისუფლებული პატიმრის მოგზაურობა სიმბოლოა ფილოსოფოსის გზისა უცოდინრობიდან განმანათლებლობამდე, გადასვლა ნაკლოვანებული, სენსორული სამყაროდან მარადიული ჭეშმარიტების უმაღლეს სფეროში. პლატონის აზრით, მხოლოდ სენსორული აღქმის შეზღუდვების გადალახვით არის შესაძლებელი იმ „ფორმების“ ჭეშმარიტად აღქმა, რომლებიც არის ყველაფრის არსი.
პლატონის მითი ბადებს მნიშვნელოვან კითხვებს რეალობის ბუნებისა და ადამიანის აღქმის შეზღუდვების შესახებ. თანამედროვე ფილოსოფიასა და ფსიქოლოგიაში გამოქვაბულის ალეგორია კვლავ რჩება სუბიექტურ გამოცდილებასა და ობიექტურ რეალობას შორის დაძაბულობის აღმნიშვნელ ნაშრომად. ზოგიერთი მეცნიერი გამოქვაბულს განმარტავს, როგორც დოგმატური რწმენის საშიშროებას, სადაც ინდივიდებმა, პატიმრების მსგავსად, შეიძლება წინააღმდეგობა გაუწიონ ახალ იდეებს, რომლებიც ეჭვქვეშ აყენებენ მათ მიერ დამკვიდრებულ მსოფლმხედველობას. სამყაროს ცვალებადობის გააზრებისას მითი გვაფიქრებს განათლებისა და ინტელექტუალური გამოღვიძების მნიშვნელობაზე. პლატონისთვის ფილოსოფოსის მოვალეობაა, არა მხოლოდ ჭეშმარიტების ძიება, არამედ სხვების დახმარება, რათა გაექცნენ მეტაფორულ გამოქვაბულს და უკეთესად აღიქვან რეალობა.
პლატონის მითი აღქმასა და რეალობას შორის ურთიერთქმედების შესახებ შეხედულებებს გვაცნობს. ასევე, გვანახვებს თუ როგორ შეიძლება დამახინჯდეს სამყაროს აღქმა რეალობის უგულვებელყოფით.