
სტატიის ავტორი: იოანე სილოგავა
ამაზონის ტროპიკული ტყის სიღრმეში სიცოცხლის გაუთავებელი ჯაჭვია, სადაც ყველა ორგანიზმი თამაშობს როლს ეკოსისტემის გადარჩენაში. ხეები იზრდება მაღალი და სქელი, მათი ფესვები მიწაშია ჩახლართული, ხოლო ცხოველები მიზანმიმართულად მოძრაობენ მკვრივ ფოთლებში. თითოეული ურთიერთქმედება, როგორც ჩანს, აზრიანია. მიუხედავად ამისა, თუ Google Earth-ის გლობუსზე ოდნავ შორს გამოხვალთ ტროპიკული ტყიდან, ამაზონი გამოჩნდება, როგორც დიდ ქვაზე ერთი წერტილი.
ნიჰილიზმი – ფილოსოფია, რომელიც ამტკიცებს, რომ ცხოვრება არსებობს თანდაყოლილი მნიშვნელობის, მიზნისა და ღირებულების გარეშე, საუკუნეების განმავლობაში იპყრობდა მოაზროვნეთა ყურადღებას. ფრიდრიხ ნიცშეს ნაწერებში ფესვ გადგმული და მოგვიანებით ეგზისტენციალისტებისა და პოსტმოდერნული ფილოსოფოსების მიერ გაფართოებული, ნიჰილიზმი ეჭვქვეშ აყენებს ტრადიციულ რწმენას მორალის, რელიგიისა და საზოგადოების ნორმების შესახებ. მიუხედავად მისი ხშირად პესიმისტური მსოფლმხედველობისა, ადამიანის მუდმივი მიდრეკილება ცხოვრების მნიშვნელობის ძიებისკენ, გრძელდება, რაც ბადებს ფუნდამენტურ კითხვებს არსებობის ბუნებისა და ადამიანის მდგომარეობის შესახებ.
ნიჰილიზმის ცენტრში დგას მტკიცება, რომ არსებობას არაქვს თანდაყოლილი მნიშვნელობა. ნიცშემ აშკარად განაცხადა, რომ „ღმერთი მკვდარია“, რაც ნიშნავს ტრადიციული რელიგიური და მეტაფიზიკური ჩარჩოების კოლაფსს, რომლებიც ოდესღაც მიზნისა და მნიშვნელობის განცდას აძლევდა ცხოვრებას. ეს გამოთქმა ხაზს უსვამს აბსოლუტური ჭეშმარიტების დაცემის შედეგად დატოვებულ სიცარიელეს, რაც კაცობრიობას უნივერსალური მნიშვნელობის გარეშე ტოვებს.
თუმცა, მიუხედავად ამ ბნელი სურათისა, ადამიანები აგრძელებენ მნიშვნელობის ძიებას. ეს პარადოქსი – უაზრობის აღიარება, მნიშვნელობის პოვნის ან შექმნის მუდმივ სწრაფვასთან ერთად – ცენტრალურია ნიჰილისტური დილემისთვის. თავის ესეში „აბსურდი“ ფილოსოფოსი თომას ნაგელი ხაზს უსვამს დაპირისპრებას სურვილსა და ობიექტური პასუხის აშკარა ნაკლებობას შორის. მნიშვნელობის ადამიანური ძიება გრძელდება, თუნდაც მისი ამაოების პირობებში.
ნიჰილიზმი ასევე კვეთს ეგზისტენციალისტურ ფილოსოფიას, განსაკუთრებით ჟან-პოლ სარტრისა და ალბერკამიუს ნაშრომებში. სარტრის „ცუდირწმენის“ კონცეფცია აღწერს ადამიანთა ტენდენციას, უარყოს თავისუფლება და პასუხისმგებლობა, რაც თან ახლავს ცხოვრების უაზრობის აღიარებას. შფოთვა, რომელიც წარმოიქმნება წინასწარ განსაზღვრული მიზნის არარსებობის გამო, ინდივიდები ხშირად, არა მართავენ, არამედ ქმნიან ცრუ რწმენას ან ილუზიებს, რათა თავიდან აიცილონ სიცარიელესთან დაპირისპირება. კამიუ „სიზიფეს მითში“ გვთავაზობს უფრო რადიკალურ პასუხს: ის ემხრობა აბსურდის ათვისებას, აღიარებს ჩვენი მნიშვნელობის ძიების უშედეგობას და მიუხედავად ამისა, სრულყოფილი და ავთენტური ცხოვრების გაგრძელების სურვილს. კამიუსთვის უაზრო სამყაროში მნიშვნელობის ძიება არის აბსურდის წინააღმდეგ აჯანყების აქტი, აბსურდის წინააღმდეგ საკუთარი არსებობის მტკიცების საშუალება აბსოლუტური გულგრილობის პირობებში.
მნიშვნელობის ძიების მუდმივობა ასევე დაკავშირებულია უფრო ფართო კულტურულ დაფსიქოლოგიურ მოვლენებთან. ფსიქოლოგიური თვალსაზრისით, ვიქტორ ფრანკლი, ჰოლოკოსტის გადარჩენილი და ლოგოთერაპიის დამფუძნებელი, ამტკიცებდა, რომ მნიშვნელობა ადამიანის ფუნდამენტური მოთხოვნილებაა. თავის წიგნში „ადამიანის ძიება მნიშვნელობისთვის“ ფრანკლი ამტკიცებს, რომ ყველაზე მძიმე ვითარებაშიც კი, ადამიანები პოულობენ მნიშვნელობის შექმნის გზებს თავიანთი დამოკიდებულებების, არჩევანისა და ურთიერთობების მეშვეობით. ფრანკლის თვალსაზრისი ეწინააღმდეგება ნიჰილისტურ პერსპექტივას და ვარაუდობს, რომ მიუხედავად იმისა, რომ ცხოვრებამ შეიძლება არ უზრუნველყოს თანდაყოლილი მნიშვნელობა, ინდივიდებს მაინც შეუძლიათ შექმნან მნიშვნელობა თავიანთი ქმედებებისა და გამოცდილების ინტერპრეტაციით.
უფრო მეტიც, თანამედროვე მიმართულებები, როგორიცაა ჰუმანიზმი და ეგზისტენციალური ფსიქოლოგია, გვთავაზობენ სხვაგვარჩარჩოებს გულგრილი სამყაროს მნიშვნელობის საპოვნელად. ჰუმანისტი ფსიქოლოგები, როგორიცაა კარლ როჯერსი, ხაზს უსვამს თვითრეალიზაციისა და პიროვნული ზრდის მნიშვნელობას და ამტკიცებს, რომ ინდივიდებს შეუძლიათ შექმნან მნიშვნელობა თავიანთი სრული პოტენციალის მიღწევის მცდელობით. ეს შეხედულებები ეხმიანება იმ აზრს, რომ მნიშვნელობა არ არის რაღაც თანდაყოლილი, არამედ არის ინდივიდუალურობისა და თვითშემოქმედების პროდუქტი.
მიუხედავად სამყაროს თანდაყოლილი უაზრობის შესახებ ნიჰილიზმის ბნელი ხედვისა, მნიშვნელობის მუდმივი ძიება ვარაუდობს, რომ თვით მნიშვნელობა შეიძლება არიყოს სიცოცხლის ობიექტური მიზანი, არამედ ის, თუ როგორ მივუდგეთ და განვმარტოთ ჩვენი არსებობა. მნიშვნელობის ძიება, თუნდაც მისი შეუძლებლობისა, არის ფუნდამენტური ასპექტი იმისა, თუ რას ნიშნავს იყო ადამიანი. იყავით ამაზონსსავით – უმნიშვნელოც და მნიშვნელოვანიც.